મહારાષ્ટ્રની વિધાનસભા ચૂંટણી: 1962 થી 2024 સુધીનો ઇતિહાસ
મહારાષ્ટ્રમાં વિધાનસભા ચૂંટણીના ઇતિહાસમાં 1962 થી 2024 સુધીના મહત્વપૂર્ણ ઘટનાઓ અને મતદાનના આંકડાઓનું વિશ્લેષણ કરવામાં આવ્યું છે. આ લેખમાં, મહારાષ્ટ્રના રાજકીય દ્રષ્ટિકોણને સમજવા માટે વિવિધ ઘટના અને આંકડાઓને રજૂ કરવામાં આવ્યા છે.
મહારાષ્ટ્રની પ્રથમ ચૂંટણી અને રાજકીય પરિવર્તન
મહારાષ્ટ્રનો રાજ્ય તરીકે ઉદ્ભવ 1 મે 1960 ના રોજ થયો હતો, જ્યારે ભાષાકીય રાજ્ય પુનર્ગઠન અધિનિયમ દ્વારા રાજ્યની રચના કરવામાં આવી હતી. પ્રથમ વિધાનસભા ચૂંટણી 1962માં યોજાઈ હતી, જેમાં કોંગ્રેસે અવિરતપણે રાજકીય પ્રભુત્વ જાળવ્યું હતું. ત્યારેના મુખ્યમંત્રી યશવંતરાવ ચવનના નેતૃત્વમાં કોંગ્રેસે મહારાષ્ટ્રમાં કોઇ સ્પર્ધા ન હતી.
1995માં, મહારાષ્ટ્રમાં સૌથી વધુ મતદાન નોંધાયું હતું, જેમાં 71.69 ટકા મતદાન નોંધાયું. આ ચૂંટણીમાં કોંગ્રેસને દૂર કરવામાં આવી હતી, જ્યારે શિવ સેના અને ભાજપે સુગમતા સાથે સત્તા પ્રાપ્ત કરી. મુખ્યમંત્રી મનોહર જોશી (શિવ સેના) અને ઉપ મુખ્યમંત્રી ગોપીનાથ મુન્ડે (ભાજપ) બન્યા. આ બદલાવને કારણે રાજકીય માહોલમાં મહત્વપૂર્ણ ફેરફાર થયો.
1995ની ચૂંટણીમાં, મતદાનના પ્રમાણમાં 9.43 ટકાનો વધારો નોંધાયો. 1990માં 62.26 ટકા મતદાન નોંધાયું હતું, જે 1995માં 71.69 ટકા સુધી પહોંચ્યું. આ રીતે, મહારાષ્ટ્રમાં રાજકીય પરિવર્તન અને મતદાનના આંકડાઓ વચ્ચે સીધો સંબંધ જોવા મળ્યો.
છેલ્લા છ દાયકાઓમાં રાજકીય દ્રષ્ટિકોણ
છેલ્લા છ દાયકાઓમાં, મહારાષ્ટ્રમાં 14 વિધાનસભા ચૂંટણી યોજાઈ છે. 1980માં સૌથી ઓછું મતદાન 53.30 ટકા નોંધાયું હતું, જ્યારે 1978માં 67.59 ટકા હતું. આથી, 1980ની ચૂંટણીમાં મતદાનમાં નોંધાયેલ ઘટાડો રાજકીય પરિસ્થિતિને દર્શાવે છે.
1995થી 1999 અને 2014થી 2019 સુધી શિવ સેના અને ભાજપે સત્તા ધરાવી હતી. 2014માં, ભાજપના મુખ્યમંત્રી દેવેન્દ્ર ફડણવીસના નેતૃત્વમાં સત્તા મેળવનાર saffron સંઘઠનનું બીજું કાર્યકાળ હતું. હાલમાં, 2022-2024 દરમિયાન ભાજપ-શિવ સેના/એનસીપી સંઘઠન સત્તામાં છે, જે મુખ્યમંત્રી એકનાથ શિંદેના નેતૃત્વમાં કાર્યરત છે.
મહારાષ્ટ્રના 20 મુખ્ય મંત્રીઓમાં, 15 કોંગ્રેસ/એનસીપી તરફથી હતા, જ્યારે 5 શિવ સેના/ભાજપ તરફથી હતા. આથી, રાજકીય દ્રષ્ટિકોણમાં એક મહત્વપૂર્ણ ફેરફાર જોવા મળ્યો છે, જે રાજકીય પાર્ટીઓ વચ્ચેની સ્પર્ધાને દર્શાવે છે.